درست از زمان روی کار آمدن تجهیزات صوت و تصویر در کامپیوترها، شیوه های مختلف ذخیره سازی و نحوه خواندن اطلاعات - یا همان چیزی که ما به عنوان فرمت می شناسیم - مطرح شد.
برای اکثر افراد، تنها شنیدن موسیقی مورد علاقه یا مشاهده فایل های تصویری، کفایت می کند و چندان دانستن فرمت ذخیره سازی آنها ضروری نیست؛ اما این تا زمانی است که با مشکل اجرای این گونه فایل ها در محیط های مختلف نرم افزاری مواجه نشده اند. به طور مثال، برخی از فرمت های صوت و تصویر را می توان فقط در سیستم های کامپیوتری مشاهده نمود و برخی دیگر علاوه بر کامپیوتر، در سیستم های پخش خانگی نیز اجرا می شوند. برخی فرمت ها حجم بالاتری دارند و فضای بیشتری را اشغال می کنند و گروهی نیز مخصوص سیستم های همراه و موبایل می باشند.
به طور کلی از نظر کیفیت، میزان فشرده سازی، سازگاری با سیستم عامل، حجم و نیز امکان کپی شدن فایل ها، فرمت های صوت و تصویر را به انواع مختلف و متنوعی تقسیم بندی می کنند. از این رو، این بار قصد داریم تعدادی از فرمت های مهم و پرکابرد صوت و تصویر را ارائه نماییم.
Midi مخفف عبارت Musical Instrument Digital Interface و به معنی رابط دیجیتال ابزار موسیقی است. به عبارت دیگر، Midiیک استاندارد برای متصل نمودن وسایل موسیقی به کامپیوتر می باشد. در واقع، استاندارد Midi، یک روش ترجمه موسیقی به داده های کامپیوتری و یا بالعکس فراهم می سازد. یک فایل با پسوند Midi، یعنی فایلی که حاوی موسیقی است؛ در مقابل، یک فایل با پسوند Wav، یعنی فایلی حاوی صدا.
فرمت Midi که از پرکاربردترین و قدیمی ترین فرمت هاست، بسیار مورد علاقه آهنگسازان و اهالی موسیقی است؛ زیرا به کمک قابلیت Midi می توان ابزارهای موسیقی، نظیر گیتار الکتریک را به کارت صوتی کامپیوتر خود متصل نمود و به نُت نویسی، ویرایش فایل های صوتی و از همه جالب تر، اجرای موسیقی با ساز و دریافت نُت آن از کامپیوتر، پرداخت.
از خصوصیات دیگر فرمت Midi، تجزیه اصوات و امکان تفکیک صدای سازهای مختلف موجود در یک قطعه موسیقی است. لازم به ذکر است که کیفیت این نوع فایل ها، بیش از سایر فرمت های صوتی، بستگی مستقیم به نوع کارت صوتی سیستم شما دارد.
یکی از فرمت های معروف و قابل استفاده در کامپیوتر است و از آنجا که فرمت استاندارد ویندوز محسوب می شود، اکثر صداها در کامپیوتر با این فرمت مشاهده می شوند.
فرمت Wav، کیفیت بالایی دارد و حجم زیادی را نیز اشغال می کند؛ اما از سوی دیگر، Wav در همه برنامه های مربوط به پخش صدا اجرا می شود.
این فرمت که در سیستم های عامل لینوکس و یونیکس اجرا می شود، حجم کمی را اشغال می کند؛ اما کیفیت پایینی دارد.
Mp3 یا همان MPEG Layer-3 رایج ترین فرمت فشرده سازی صوتی در اینترنت است. Mp3 موفق ترین فرمت از خانواده MPEGمی باشد که به کمک آن می توان فایل های صوتی را بسیار فشرده و کم حجم نمود و از طرفی کیفیت CD اولیه را نیز حفظ کرد. از سوی دیگر، فرمت Mp3، زمان دریافت و دانلود موسیقی از اینترنت را نیز کاهش داده است.
Windows Media Audio یا WMA را شاید بتوان رقیب اصلی Mp3 دانست؛ زیرا فایل های WMA بسیار کم حجم بوده، کیفیت بسیار بالایی دارند. این فرمت به خصوص در دنیای اینترنت که حجم فایل ها در ارسال و دریافت آنها بسیار مهم است، کارآیی فراوانی دارد.
فرمت Real Audio نیز همانند MP3 و WMA، حجم کم و کیفیت خوبی دارد؛ با این تفاوت که این فرمت، خصوصیت ویژه ای دارد که در میان تولیدکنندگان موسیقی، بسیار طرفدار دارد و آن، این است که این نوع فایل ها از طریق اینترنت پخش می شوند؛ اما کپی نمی شوند. با کمک این قابلیت، می توان همانند رادیوی اینترنتی، صدا را به صورت زنده بر روی اینترنت پخش نمود.
یکی از معروف ترین برنامه هایی که فرمت RA را پشتیبانی می کند، برنامه Realone Player است. این برنامه با کمک فناوری بافر کردن فایل صوتی، این امکان را به ما می دهد تا همزمان با دانلود شدن موسیقی، آن را گوش دهیم؛ به عبارت دیگر، چون برای دریافت فایل های صوتی سنگین از اینترنت، زمان زیادی لازم است، با کمک فناوری Streaminy Audio Video که در برنامه هایی نظیر Real Audio، Quick Time و Realone Player وجود دارد، ابتدا بخشی از فایل در محلی از حافظه به نام بافر (Buffer) ذخیره شده، از آنجا پخش می شود و سپس زمانی که آن مقدار در حال اجراست، مقدار دیگری از فایل در بافر ذخیره و پخش می گردد تا در نهایت، کل فایل، دانلود شود.
مخفف عبارت Audio Video Inter Leared و یک فرمت فایل برای صدا و ویدئوی دیجیتال تحت ویندوز است. برای اجرای فایل های AVI، از Media Player ویندوز استفاده می شود. فایل های AVI را می توان تحت سیستم عامل های گوناگون دیگر نیز استفاده نمود. تنها مشکل عمده این فایل ها، اندازه بزرگ آنهاست.
MPEG که مخفف عبارت Moving Pictures Experts Group است، در حقیقت، به عنوان گروهی از استانداردهای سخت افزاری و نرم افزاری طراحی شده است که باعث می شود ذخیره سازی ویدئویی دیجیتال، سریع تر انجام گیرد.MPEG در اصل، مشکل بزرگ بودن فایل های AVI را برطرف ساخته است. فرمت های دیگر خانواده MPEG، عبارتند از: MP3، MP2، MP1و Mpa.
یک فایل ویدئو / صدا (چندرسانه ای) می باشد. یک فایل mov در صورتی که برنامه Quick Time Movie Player نصب شده باشد، اجرا می گردد.
Third Generation Partnership Project، فرمتی برای ارائه خصوصیات فنی یک سیستم همراه (موبایل) نسل سوم مبتنی بر شبکه های GSM و فناوری رادیویی می باشد. این فرمت برای نمایش کلیپ های ویدئویی در گوشی تلفن های همراه، مورد استفاده قرار می گیرد.
برخی از گوشی های تلفن همراه، با اتصال به دستگاهی به نام Air Wave، این قابلیت را خواهند داشت که تمامی فایل های صوتی را روی موج FM رادیو منتقل نمایند. بدین ترتیب، می توان تمام فایل های موسیقی موجود در گوشی موبایل را از طریق رادیو FMاتومبیل خود اجرا نمود. سیستم کاری Air wave به صورت بی سیم و تا فاصله حدود 6 متر قابل دسترسی می باشد.
استاندارد فایل های گرافیکی در ویندوز می باشد که حجم بالایی نیز دارد.
این پسوند مخفف عبارت Grafical Interchange Format است. این فرمت یکی از سه فرمت متداول برای استفاده در وب می باشد. از آنجا که این فرمت از نوع فشرده است، مودم، زمان کمتری برای فرستادن آن نیاز دارد. مزیت فایل های GIF در کوچک بودن آنهاست. GIF بر اساس یک سری الگوریتم های ریاضی با نام LZW شکل می گیرد که یک سری فرمول های ریاضی می باشند و برای فشرده سازی تصاویر در فایل های GIF استفاده می شوند.
این فرمت برای گرافیک وب، جدیدتر و بهتر است. مرورگرهای قدیمی این فرمت را پشتیبانی نمی کنند.PNG مخفف عبارت Portable Network Graphic بوده، جهت رفع مشکلات gif و jpeg توسعه یافته است.
JPG نیز یکی دیگر از فرمت های متداول برای انتشار تصاویر در اینترنت می باشد و مخفف عبارت Joint Photographic Experts Group است. JPEG یک روش فشرده سازی است که برای ویرایش تصاویر اسکن، فاکس رنگی، نشر رومیزی، کارهای گرافیکی و تصویرپردازی پزشکی استفاده می شود. این فرمت، سبب کاهش کیفیت تفکیک پذیری و شفافیت رنگ در تصاویر می شود.
در حقیقت، مخفف عبارت Tagged Image File Format است. این فایل ها را می توان برای استفاده در هر دو سیستم عامل ویندوز و مکینتاش ذخیره کرد. فرمت TIFF، جهت مرتبط سازی تصاویر اسکن شده با برنامه های کاربردی نشر رومیزی به کار گرفته می شود و یک نوع روش ذخیره سازی و مبادله داده های تصویری دیجیتال محسوب می گردد.
